در ادامه ی مطلب قبلی با عنوان “خطرات آلاینده های خانگی”، در این مطلب درباره ی خطرات احتمالی ناشی از مصرف بیش از حد مواد شوینده در خانه با شما صحبت می کنیم.
دکتر حمید سهراب‌پور، متخصص بیماری‌های داخلی، فوق تخصص بیماری‌های ریوی و رئیس بیمارستان لبافی‌نژاد به آلاینده‌های خانگی و عوارض و بیماری‌های ناشی از آن‌‌ها توضیح می ‌دهد.
نظافت منزلخب، در کنار چنین آلاینده‌هایی که تقریبا ناشناخته هستند، یک سری از آلاینده‌ها مثل مواد شوینده وجود دارند که مردم هم نسبت به خطرات آن آگاهند، ولی در هر خانه‌ای و به میزان بسیار زیاد از این مواد استفاده می‌شود. در مورد مسمومیت‌های ناشی از این مواد هم توضیح می ‌دهید؟
در مورد مواد شوینده نکته مهمی که وجود دارد، این است که مواد شوینده آلودگی‌شان به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم است. به‌طوری که انواع و اقسام شوینده‌ها و سفید‌کننده‌ها که گاز کلر آزاد می‌کنند، اگر بی‌مهابا استفاده شوند، در فضای سربسته منجر به مسمومیت‌های شدید می‌شوند.
خیلی از افراد هم حتی انواع مختلف این مواد را با هم مخلوط می ‌کنند.
دقیقا همین‌طور است، گاهی اوقات این مواد با موادی مثل اسید ترکیب می‌شوند، چون فرد تصور می ‌کند که در این صورت شست و شو با دقت بیشتری انجام می ‌شود، در حالی ‌که همین شوینده‌های ترکیبی در بسیاری از موارد منجر به خفگی‌های فوری می ‌شوند.
این‌ عوارض که اثرات مستقیم بودند. منظورتان از عوارض غیر‌مستقیم چیست؟
خب مشخص است که خیلی از افراد نسبت به این مواد حساسیت دارند و در اثر تماس پوستی دچار اگزما می‌شوند. در ضمن یک اثر دیگر این آلاینده‌ها آلوده کردن محیط زیست است، چون این مواد از طریق فاضلاب وارد طبیعت می‌شود و تقریبا ماندگار خواهند بود.
علاوه بر این، در مناطقی که این آب‌ها برای استفاده‌های کشاورزی هستند، منجر به بروز بیماری‌های عفونی مختلف می‌شوند. بدتر از همه این که، متأسفانه بر خلاف کشورهای پیشرفته، نسبت به تبلیغ در کمتر استفاده کردن این مواد هم در کشور ما کوتاهی شده است و علاوه بر این که مردم از آن‌ها استفاده بیش از حد می ‌کنند، رسانه‌ها در تشویق مردم نسبت به کمتر مصرف کردن هیچ اقدامی نمی ‌کنند.
فردی که هر روز با این آلاینده‌ها سرو کار دارد، مطمئنا باید منتظر عوارض دراز‌مدت هم باشد. در مورد عوارض طولانی ‌مدت این مواد هم توضیح می‌ دهید؟
خوب ببینید، مواد شوینده مقدار زیادی مواد بازی دارند و انواع و اقسام سفیدکننده‌ها و پودرهای شوینده حاوی موادی برای دفع چربی‌ها هستند که فرمول شیمیایی آن‌ها بسیار پیچیده است. اثرات درازمدت این مواد هم بخصوص در پوست، به صورت انواع واکنش‌های آلرژیک و درماتیت‌ها خودشان را نشان می ‌دهند.
به همین خاطر توصیه می ‌کنیم که اگر این مواد داخل محیط سربسته استفاده می‌ شوند، حتما از دستکش استفاده شود و تهویه مناسب برقرار باشد؛ به‌خصوص در حمام چون بیشتر اتفاق‌ها به علت عدم تهویه مناسب و همراه با بخار آب در حمام می‌افتد.
علاوه بر تمام این‌ها باز هم باید تأکید کنم موادی که وارد سیستم تنفسی می‌شوند، به چند طریق بیماری‌ را تحمیل می ‌کنند؛ ‌طوری که به‌طور مستقیم، مواد اسیدی منجر به سوختن مخاط می ‌شوند، بعضی از این مواد هم منجر به التهاب در ریه می‌شوند که این التهاب فرد را مبتلا به برونشیت و بیماری‌های التهابی می‌کند. حتی بعضی از این مواد میزان التهابی که ایجاد می‌ کنند، آنقدر شدید است که حالات اورژانس و فوریت به وجود می‌آورند. برخی واکنش‌های التهابی نیز سیرشان خیلی مزمن است و حتی در شروع ممکن است هیچ علامتی در بیمار ایجاد نکنند، اما بعد از ۱۰تا ۱۵ سال کم کم آثار خود را نشان می ‌دهند.
مطالعه‌ای در مورد سرطان‌زا بودن این مواد صورت گرفته؟
البته سرطان‌زایی این مواد به اثبات نرسیده، ولی باید در مورد آن‌ها حتما جانب احتیاط را پیش گرفت، چون به هر حال برای ابتلا به سرطان، این مواد خطر بالقوه دارند. اما نکته حائز اهمیت این است که هر کدام از این مواد شیمیایی وقتی که فرد سیگار هم بکشد، اثرات مخربشان چند برابر می ‌شود، پس باز هم سیگار برای ما مهم‌ترین آلاینده است.
روند پیشرفت این عوارض به چه صورت است؟ منظورم میزان برگشت‌پذیری یا ماندگاری آن‌هاست.
در مورد بعضی از مواد شیمیایی مانند کلر، علائم قابل برگشت است و بیمار معمولا بهبود می‌یابد، ولی در مورد بعضی از مواد مثل آزبست، بیماری دیگر قابل برگشت نیست و کار خاصی نمی‌توان برای بیمار کرد.
سؤال آخر، مسلما ضربه‌پذیر‌ترین افراد در مقابل عوارض آلاینده‌ها کودکان هستند. نه؟
دقیقا همین‌طور است. آلاینده‌های داخل منزل شامل انواع سوخت‌های فسیلی که گاز مونواکسیدکربن تولید می ‌کنند، سیگار و… علاوه بر عملکرد جسمی، بر روی عملکرد فکری افراد منزل اثرات سوئی دارند و در کودکان موجب کاهش بهره هوشی آن‌ها می‌شوند، به‌طوری که با علائمی همچون سردرد، عدم تمرکز و احساس خستگی همراهند. همچنین قبل از بلوغ استعداد ابتلا به بیماری‌های تنفسی بیشتر است.
علاوه بر این، در افراد مسن نیز به علت ضعف سیستم دفاعی، علائم سریع‌تر و با شدت بیشتری بروز می‌کنند.
بنابراین همیشه به این دو گروه سنی در مورد هوای آلوده و انواع آلاینده‌ها، هشدار‌های بیشتری داده می ‌شود.